Samenwerken aan een gezonde en veilige leefomgeving

Manon Vaal werkt als adviseur Gezonde Leefomgeving bij het team Milieu en Gezondheid van GGD Gelderland-Midden. Met haar blikken we terug op 2021. Ook kijken we naar de ontwikkelingen op haar vakgebied en wat dat betekent voor de gezondheid van de inwoners in Gelderland-Midden.  

Manon Vaal, adviseur Gezonde Leefomgeving

Manon Vaal, adviseur Gezonde Leefomgeving

"Zelf woon ik ook dichtbij"

“Eén van de grote klussen in 2021 was het onderzoek naar geurhinder rondom papierfabriek Parenco in Renkum,” vertelt Manon. “Sinds 2016 heeft de fabriek een nieuwe papiermachine in gebruik. Omwonenden hebben daar last van.

Ik woon er ook dichtbij en kan me goed voorstellen hoe hinderlijk het kan zijn als je het zo vaak ruikt. De rol van de GGD was het aanleveren van onafhankelijke, betrouwbare en deskundige gezondheidsinformatie.” 

Ons team bracht de omvang van de geurhinder in kaart

“Met ons onderzoek heeft team Milieu en Gezondheid van de GGD een belangrijke bijdrage geleverd om de geurhinder in kaart te brengen. Alle betrokken partijen onderkennen dat er sprake is van ernstige geurhinder en dat het in deze mate onwenselijk is. Voor veel bewoners is het GGD-onderzoek een erkenning van het probleem. De maatregelen die de fabriek al heeft genomen moeten zich nog bewijzen, of worden nog niet als voldoende effectief ervaren. Juist in een situatie waarbij mensen hinder ervaren, is de communicatie tussen bedrijf en omgeving heel belangrijk. Vooral de onderlinge relatie en het vertrouwen. Daar wordt nu via een omgevingsdialoog aan gewerkt.” 

Gezondheid is méér dan 'niet ziek' zijn 

“Onze blik op gezondheid is de afgelopen jaren door nieuwe inzichten verbreed. Eerst ging het in ons werkveld vooral om het beschermen van mensen tegen nadelige milieu-invloeden. Nu is gezondheid méér dan 'niet ziek' zijn,” legt Manon uit. ”Het gaat ook over hoe mensen zelf de kwaliteit van hun leven ervaren. Hoe ze hier zelf aan mee kunnen doen, over welzijn. Dat noemen we positieve gezondheid. De leefomgeving kan daar een positieve rol in spelen. Enerzijds bescherming bieden tegen ziekmakende milieu-invloeden, zoals luchtverontreiniging. Anderzijds een goede gezondheid bieden door gezond gedrag te bevorderen. Het is belangrijk dat je jouw leefomgeving als prettig ervaart. Mogelijk door het contact met anderen of juist de rust, of het plezier dat je er vindt. Of door de aanwezigheid van bepaalde voorzieningen. Zelf woon ik heel dicht bij mooie beekdalen. Net als veel andere mensen kwam ik er in coronatijd achter hoe waardevol het is om dicht bij huis daar een fijne wandeling te kunnen maken.”

“Met de komst van de Omgevingswet krijgen gemeenten meer mogelijkheden om gezondheid in een vroeg stadium mee te nemen. Als ze plannen maken voor de inrichting van bijvoorbeeld een nieuwe woonwijk. Dat is voor ons een kans om gemeenten daarbij te ondersteunen. Het is niet makkelijk, er moet veel gebouwd worden. Kun je vanwege gezondheid voldoende afstand houden tot veehouderijen, bedrijven, drukke wegen of het spoor? Kun je ruimte maken voor voldoende groen, ontmoetings- en speelplekken? De expertise van ons team ontwikkelt zich hierin en dat delen we met gemeenten.” 

Samenwerken met andere VGGM-professionals 

“Vanuit ons team Milieu en Gezondheid werken we samen met andere VGGM-professionals. Denk aan onze brandweercollega’s. Zij adviseren gemeenten over de brandveiligheid van gebouwen, of over wat een veilige afstand is tot bedrijven of het spoor. Samen adviseren we over een gezonde én veilige leefomgeving."

"Ook met andere GGD-teams werken we samen. Zo zijn de collega’s van de Onderzoeksafdeling belangrijk. De GGD heeft veel cijfers over onze inwoners vanwege de gezondheidsmonitor. Die wordt voor verschillende leeftijdsgroepen iedere vier jaar afgenomen. Het is belangrijk dat die gezondheidsdata voor gemeenten beschikbaar zijn. Gemeenten kunnen dat gebruiken om zich te richten op de groepen en wijken waar je meer gezondheidswinst kunt halen. Uiteindelijk wil je daarmee de grote gezondheidsverschillen tussen mensen kleiner maken. Mensen met een kleine portemonnee en een lagere opleiding leven gemiddeld acht jaar korter. Ook hebben zij tijdens hun leven vijftien jaar langer een slechtere gezondheid dan mensen met meer geld en een hogere opleiding. Het verbeteren van de kwaliteit van de leefomgeving kan bijdragen aan het verkleinen van die verschillen.” 

“Ook werken we samen met de experts gezondheidsbevordering. Zij denken mee over hoe mensen zich gezond kunnen gedragen in hun omgeving. We hebben ook contact met de collega’s van infectieziektebestrijding. Door klimaatverandering, zoals opwarming van de aarde en meer neerslag, zijn er meer beestjes die ziekten kunnen overdragen of meer plekken met verontreinigd water. Samenhangende gezondheidsadviezen zijn steeds belangrijker voor gemeenten. Ik hoop dat de verschillende experts makkelijker bij elkaar komen als we weer meer op kantoor mogen werken. Dan wordt de samenwerking nog beter.”

Landelijk samenwerken met GGDLeefomgeving.nl

Tot slot heeft Manon nog een praktische tip. “In de praktijk merken we dat veel inwoners vragen hebben over bijvoorbeeld hitte, schimmels in huis of houtrook. Vaak kunnen zij met relatief eenvoudige antwoorden verder. Daarom lanceerde onze GGD twee jaar geleden de website GGDleefomgeving.nl. Op deze site staan actuele thema’s en veelvoorkomende vragen en een handelingsperspectief. Dit initiatief is succesvol gebleken. Inmiddels zijn bijna alle GGD’s aangesloten bij deze site. Dat is mooi, want de site is inmiddels een belangrijk instrument bij onze publieksvoorlichting. Landelijk werken we nu ook samen om nieuwe thema’s toe te voegen, de informatie te actualiseren en er een duiding aan te geven.”